Çanakkale’nin Ayvacık ilçesi Behramkale Köyün de konumlanmıştır. Asos şehrinin harabelerine ulaşmak için Ayvacık’ın içinden kıvrıla kıvrıla giden eski yoldan gidilebildiği gibi, sahile bağlanan yeni ve asfalt yoldan da gidilebilmektedir. 238 metre yükseklikteki sönmüş volkanik kaya üzerine kurulmuş olan köy ve antik Assos şehrinin harabesi karşıdan bakıldığında hemen fark edilmektedir. Behramkale bir Osmanlı köyüdür. Ayvacık’ın içinden köy yoluyla Behramkale köyüne gelindiğinde sizi Tuzla Çayı üzerinde gösterişli bir Osmanlı taş köprüsü karşılar. Dört gözlü olarak yapılmış olan kitabesi bulunmayan köprü, yöredeki diğer yapılar gibi, erken Osmanlı Dönemi’nde inşa edilmiş olmalıdır. Uzunluğu 80 metre , genişliği 3,5 metre, en geniş kemer açıklığı da 15 metredir. Antik surların önünde köye dönen küçük meydanda yer alan Aristoteles heykeli, filozofun antik kentle olan ilgisini göstermektedir. Köyün girişinde daha büyük meydanda araçlarını park eden turlar, köyü ve yukarıdaki antik kenti yürüyerek gezerler. Köy, Assos antik kentinin yer aldığı tepenin kuzeye bakan yamacında denizi arkasını dönecek şekilde gelişmiştir.
Bu alandaki, hemen hemen bütün yapıların inşasında volkanik bir taş türü olan andezit taşın kullanılmıştır. Homeros İlyada destanında güney Troas’ta yaşayan Anadolu’nun yerli halklarından biri olan Leleglerin denizcilik ve korsanlıklarla ünlü olduklarından aktarır.

Tarih boyunca Yunan, Makedon, Pers dönemlerinde yerleşim gören bölge Orta Çağ’da terk edilmiştir. Assos, Aziz Pavlus tarafından ziyaret edilmiştir ve kent bu nedenle Hıristiyanlarca kutsal olarak kabul edilir. MÖ. 900’lerde kurulan bu kentin en gözalıcı yeri en tepesine yapılmış olan, Dorik yapılı, Athena Tapınağı’dır.

Arkeolojik verilere göre İ.Ö. 7. yüzyıldan itibaren Assos’a 10 km. uzaktaki Lesbos’dan (Midilli) Aiolisli göçmenler kente yerleşmeye başlar. Bu yüzyıldan itibaren gelişmeye başlayan Assos halkı 20 km doğuda Gargara kentini kurdular. İ.Ö. 560’ta Lydia kralı kontrolüne geçen Assos Troas Bölgesinin en güçlü ve en önemli şehirlerinden biridir. Lydia krallığının önemli gelir kaynakları arasında Assos kontrolündeki Atarneus ve Pergamon arasında bulunan maden olarak gösterilir.

Şehrin bir diğer turistik özelliği de tapınaktan görülen muhteşem manzaralarıdır. Aktif olduğu zamanlarda Assos, bulunduğu bölgedeki tek büyük limana sahip olduğu için geçen gemiler sayesinde zengin olmuştur. Kentin ayrıca büyük bir amfitiyatrosu da vardır.

Kenti hakimiyetine geçiren ve Bithynialı bir köle olan Hermias, Atina’da üniversite eğitimi için ya Platon ve Aristoteles’den ders almıştır. Platon’un öğrencisi Hermeias, dostları Ksenokrates’i ve Aristoteles’i Assos’a davet etmiş ve Aristotales Hermias’ın kız kardeşi veya evlatlığı olan Pythias ile evlenmiştir. Aristoteles Assos’ta üç yıl (İ.Ö 347-345) yaşadı ve dersler verdi. Ancak İ.Ö.345 yılına Pers generalinin görüşmeye çağırdığı Hermias tutuklanarak Pers ülkesinin başkentinde çarmıha gerildi.

Kent bir süreliğine Perslerin hakimiyetine geçse de MÖ. 334’te Granikos Savaşı’nda Büyük İskender tarafından Perslerin yenilmesi ile Pers hakimiyeti son buldu. Assos, İ.Ö. 133 yılında Roma imparatorluğunun egemenliği altına

18. yüzyılda bir çok gezgin tarafından ziyaret edilmiştir. Gezgin ve araştırmacıların ifadelerine göre kentteki bir çok yapı onların zamanında çok iyi korunmuş halde ayakta durmaktaydı. Tapınağa ait bazı bloklar 1838 yılında Sultan II. Mahut tarafından Fransız arkeolog Raoul-Rochette, hediyesi olarak verilir ve Louvre Müzesi’ne götürülür.

Amerikan Arkeoloji Enstitüsü 1881 yılında Osmanlı Devleti’inden Assos’ta kazı yapma iznini aldı. J. T. Clarke, F.H. Bacon kazı çalışmalarını 1883 yılına kadar sürdürdü. Kazı sonunda çıkan eserlerin 3/2’si Osmanlı Devletine 3/1’i ise Amerikan kazi heyetine verilir. Tam yüz yıllık bir aradan sonra Assos kazı çalışmaları 1981 yılından Prof.Dr. Ü. Serdaroğlu tarafından başlatılarak ve 2005 yılında ölümüne kadar devam edilir. 2006 yılında itibaren arkeolojik kazılar Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi adına Doç.Dr. N. Arslan tarafından yürütülmektedir. Kente ait arkeolojik buluntular; Boston Güzel Sanatlar Müzesi, Louvre Müzesi, İstanbul ve Çanakkale Arkeoloji Müzelerine dağılmıştır.
Behramkale Köyü | Asos Antik Liman Fotoğrafları | Assos Athena Tapınağına Nasıl Gidilir